Catatan Bahasa Sunda 4

A. Kecap Asal

            Kecap asal nyaeta : Kecap anu tacan dirapeabah di rarangkenan, boh dilebah wangunanana. Kecap asal heunteu meunang dipandakeun deui, tanpa leungit hartina saperti : jalma, budak, sato, kuda, tangkal, dahar, peuteuy, karang, batu, sangu, cai dst.

            Sakapeung tina sawatara kecap asal sok bisa keneh dikanyahokeun jangkarna saperti : mentas, reuntas, méntas, gétas, tutas, jangkarna tas anu ngandung harti patang. Ikét, rukét, pukét, likét jangkarna “kit” anu nuduhkeun hartina dalit ngahiji. Elar, jalar, lalar, tétélar jangkarna lar = Panjang, nanjang.

            Balém, kalém, tilém, kulém jangkarna lém = nutup, leungit; katon,pinton, panon, slaaton, tengton jangkarna ton = tenjo dst. Jadi kecap-kecap anu sarua jangkarna boga dasar nu sarua.

            Aya deui kecap-kecap anu meh sarua tulisanana sarta boga hartina dasar anu sarua deuih, saperti : geutah jeung geutih, suku jeung soko, tangguh jeung tanggoh, kurang jeung kirang, galar jeung galur, tanah jeung taneuh, geulang, gilung, galang, galing, kalang, kalung, kaling, borok, buruk, bérék, djst.

            Kecap anu kitu disebutna : Kecap sawanda leuwih tetela sawandana, umpama eta kecap-kecap ditulis ku aksara sunda : bedana ngan ukur dina “rarangkenan” (panghulu, pamépét, panyuku djst).

            Makena teu beunang dipacorokeun upama : suku kuring getihan, teu bisa diganti ku soko kuring geutahan.

            Anu sok beunang dipacorokeun makena mah nyaeta : kecap saharti, tegesna kecap-kecap anu sarua atawa meh sarua hartina sanajan sakapeung heunteu keuna pisan. Kecap saharti mah rereana bisa dipake ngaganti kecap saharti nu sejen, saperti : Naha bet kawas semah, make kudu ditawaran.

               Naha bet cara semah, maka kudu ditawaran

               Si Kabayan jalma miskin tur geus kolot

               Si Kabayan jalma malarat sarta geus aya umur

   Ku sabab geus poek kuring nyeungeut lampu            

   Lantaran geus poek kuring ngahurungkeun damar

kecap-kecap saharti teh dina basa asing disebutna : synonym. Sabalikna tina synonym nyaeta : homonim. Ieu mah kecap anu ngandung harti leuwih ti hiji.

Contona :

Jero      1. : sabalikna tina luar

            2. : sabalikna tina deet

palay    1. : lemesna tina hayang

            2. : lemesna tina tunduh

            3. : lemesna tina cape

pati      1. : kapala (bupati, senopati)

            2. : paeh (bela pati, kapati-pati)

            3. : aci (cipati)

            4. : teu sabaraha (teu pati beuki ) djst.