Catatan Bahasa Sunda "Dwi Purwa"

Sakapeung sok aya aksara irung nu ditambahkeun rangkan lugu kadengena kajadian nu kitu disebutna Nasa leuing (Sora nasal – sora ngirung, indon, bunyi, sengau) Conto : sejen tina ..Nasaleuing

            Sakum – rangkum (ng), kapak-kampak, tepian-tempian, paeuran-paneuran, matak-mantak, sisireumeun-singsireumeueun., djst.

            Dina sawatara kecap deui sok aya aksara anu pahili-hili, tapi pindah tempat. Katangenna sawareh mah, lamun dibandingkeun jeung basa sejen saperti diluhur.

Contona :

1.     Aksara r – d : irung-hidung, pare-padi, nyiram-mengidam, hirup-hidup, dua-rwa jst.

2.     Aksara r-l : raris-laris, ruing-liung, sarira-salira, rentang-lentang, peulong-pelong, para-pala

3.     Aksara o-l : Duhur-lohor, duwur-luhur, dua-loro (orang tiang hoa : duit-luih, datang-latang)

4.     Aksara b-w : belas-welas, rebu-rewu, belang-welang, banawasa-wanawasa, buri-wuri.

5.     Aksara R-B : rabut-babut, rahayu-bahayu, ruhun-buhun, regeng-begeng, rantay-bantay

6.     Aksara H-S : Hang-sang, hieum-sieum, hiji-siji, hiling-siling, heug-seug, hieng-sieung

7.     Aksara c-w : caringin-waringin, ranca-rawa, caduk-waduk

Dina nengetan kecap-kecap nu sarua jangkauna jeung kecap-kecap nu sawandana tadi geus kanyahoan yen karuhun urang dina prakna ngawangun rupa-rupa kecap teh heunteu sagawayah, tapi make dasar-dasar jeung aturan-aturan nutangtu, sangkan surup jeung leuleumbutna,malar karasa endahna, nyerep kana sanubari.

Conto : tadi geus mere gambaran, yen sora jeung harti tea, urang nyutat saeutik tina buku “Seni Sastra Sunda” kenging Tbg. Roesyan gambar sora “A”.

            Upama urang ngunikeun A, sungut teh calangap leuwih-leuwih ti lamun urang ngunikeun aksara sejenna. Nya A teh tuduh kana buka. Susurupan kecapna : keunay-utah-semah-dewang-gudawang-bolewak-calawak-calangap-singsat-baragadal-taranjang-calawakan-babarakatakan.

            Sarupa sugrining wiwitan ( A teh aksara kahiji tina ALFABET) sok rampang sarua basa jan, heula, tacan, sarosopan, tacan aya raehan, nyaeta aneh upama dina sajarahna singsarua harti rampang papah kitu mumpung deui dina A teh, saperti dina kecap-kecap : cepak hempak, pangkas-papas, pada sarua litarata-walatra.

1. Banguna basa	12. Vokal bacarakan
2. Fungsi basa	13. Basa kasar
3. rupa-rupa lingkungan basa	14. Basa panengah
4. Sora	15. Basa sedeng
5. Engang	16. Basa lemes
6. Kecap asal jeung jangkar kecap	17. Kecap sawanda
7. Kalimah	18. Synonim
8. Lagu Basa : 1. Dinamis	19. Homonim
2. Temporal	20. Metatosis
9. Lagam Basa : 1. Melodis	21. Asimilasi
2. Temporal	22. Disimilasi
10. Cacarakan Sunda	23. Nalasering
11. Rangkan cacarakan Sunda	24. Kecap Rajekan

Dwi Purwa (Nu teu make rarangken)

Dwi Purwa (Nu make rarangken)

Dongeng : Carita pondok anu make basa lancaran kalawan aya anu teu kaharti ku akal.

B. Panatu è Rusdi jeung Misneun

Temana : silih

4 golongan

1. Nyatakeun kahirupan di masyarakat
2. Nyatakeun kahirupan sasatuan
3. Nyatakeun asal usul tempat
4. Nyatakeun kahirupan barang ciciptaan

1. B. Pahalin
2. Pecang

Dongeng jeung carita pondok aya saruana jeung aya bedana :

Ari anu saruana nyaeta :

-        carita anu parondok

-        Basa lancaran

Ari anu bedana nyaeta :

Ari dongeng :

- Ku basa lisan

- Aya anu teu kaharti ku akal

Ari carita pondok :

- ku basa tulisan

- kaharti ku akal

Kawih balarea contona : ting-ting papantong

Dongeng balarea contona : dongeng si Kabayan

b. Nu ngalakukeunana sawaktu jeung bangun teu dihaja padupak, pasanggrok, paketrok, patenjo.

Pa + sora irung nyieun kecap barang tina kecap pagawean

Pananya, pangumah, pameuta, panyali.

Pa + (ng) : an, (Pa, biasana jadipang, umpama eta rarangken dikerepkeun dina kerep. Anu dimimitian ku sora nu tara rubah jadi sora irung.

Pakumpulan : pasawahan, pagunungan, pakebunan

Tempat : padumukan, pangreureukan, pangbedahan, paniisan, panyarokan, pamandian jst.

Jalma   : pasuratan, pamabokan, pamodoran, pamarasan, panayagan, jst.

Barang nu timbul pagawe :

Kecap asalna : panarakan, panyuguan, pamaculan, panyepakan, pakasaban, pamahaan, jst

Pa + (ng) + dwi purwa

Kaayaan atawa waktu : pakakolot, pasosore, pabeubeurang, pabuburit jst

Nyieun Kecap barang : parurugi, pangbibitan, pabuburung

Pa (ng) + dwi lingga

Leuwih ti sakali atawa leuwih ti hiji nu ngalampahkeunnana sarta aya nu ngandung harti haying paunggul-unggul.

Pacekeul-cekeul, patarang-tarang, patarik-tarik, paalus-alus, panyemak-nyemak jst.

2. Pa + kecap asal

1. nyieun kecap barang tina kecap sejen

pijaket, piandel, piwelas

2. Kacida resepna atawa apetna :

Piduit, piindung, pikeja jst

Pi jadi mi : ngaku – mibapa, miindung, mibaraya jst

Pi …. An jeung Pi + dwi purwa + an =

1. Nyieun kecap barang tina kecap sejen. Diantarana : nuduhkeun jampe atawa pamake, piwurungan, pileumpangeun, pileu-leuyan.

Carita anu dikariningkeun anu dibarengan ku pupuh è guguritan